Thông tin cơ bản nước Cộng hòa Zimbabwe
TÀI LIỆU CƠ BẢN
CỘNG HÒA DIM-BA-BU-Ê
- Khái quát:
• Tên nước: Cộng hòa Dim-ba-bu-ê (The Republic of Zimbabwe)
• Thủ đô Harare
• Vị trí địa lý: Dim-ba-bu-ê (Zimbabwe) ở miền Nam châu Phi, phía Bắc giáp Dăm-bi-a (Zambia), phía Đông giáp Mô-dăm-bích (Mozambique), Tây giáp Bốt-xoa-na (Botswana) và Nam giáp Nam Phi.
• Khí hậu: cận nhiệt đới, ôn hoà, ít mưa
• Diện tích 390.580 km2
• Dân số 12,5 triệu người (2009)
• Ngôn ngữ Tiếng Anh (chính thức)
• Tôn giáo Thiên chúa (25%), đạo Cổ truyền (24%), pha trộn 2 tín ngưỡng này (50%)
• Đơn vị tiền tệ Đô-la Dim-ba-bu-ê
• Tổng thống: Rô-bớt Ga-bri-en Mu-ga-bê (Robert Gabriel MUGABE)
• Thủ tướng: Moóc-gan Ti-vang-gi-rai (Morgan TSVANGIRAI)
• Ngoại trưởng Sim-ba-ra-sê Mum-ben-ghê-guy (Simbarashe MUMBENGEGWI)
• Quốc khánh 18/04/1980 - Lịch sử:
Dim-ba-bu-ê có nghĩa là “toà nhà bằng đá”, có truyền thống lịch sử, văn hoá lâu đời ở châu Phi. Thế kỷ IV người Venda và các bộ tộc từ cao nguyên và Hồ Lớn đã đến sinh sống bằng nghề chăn nuôi. Thế kỷ VIII, Vương quốc Monomotapa được thành lập trên cơ sở bộ tộc Shona, với nền văn hoá nổi tiếng gồm di tích Đại Dim-ba-bu-ê, đền Ellipse, pháo đài Acroplo, Thác Victoria, đập Kariba. Năm 1895, thực dân Anh đến chiếm đóng và đổi tên vùng lãnh thổ Dim-ba-bu-ê ngày nay thành Rhodesie Nam.
Năm 1957, ANC được thành lập do J. Nkoma lãnh đạo nhằm đấu tranh giành độc lập. Năm 1961, ANC bị cấm hoạt động và đổi thành ZAPU (Liên minh nhân dân Phi Dim-ba-bu-ê). Năm 1963, ZANU (Liên minh dân tộc Phi Dim-ba-bu-ê) ly khai từ ZAPU do R.Mugabe đứng đầu ra đời, chủ trương đấu tranh vũ trang giành độc lập. Năm 1979, Anh, Mỹ, Dim-ba-bu-ê ký Hiệp định ngừng bắn (21/12/1979) tại London. Tổng tuyển cử đầu tiên tổ chức vào tháng 2/1980. Mặt trận yêu nước giành thắng lợi lớn, chiếm 77/100 ghế ở Quốc hội. Ngày 18/4/1980, Dim-ba-bu-ê tuyên bố độc lập, thành lập nước Cộng hoà Dim-ba-bu-ê do Robert Mugabe, Chủ tịch đảng ZANU làm Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng, ông Canaan Banana làm Tổng thống. - Chính trị:
a. Đối nội:
Thể chế: Cộng hoà Tổng thống, đa Đảng. Đảng cầm quyền hiện nay là ZANU-PF (Liên minh dân tộc Phi Dim-ba-bu-ê – Mặt trận yêu nước) do R.Mugabe làm Chủ tịch. Sau khi giành độc lập, Dim-ba-bu-ê tập trung củng cố độc lập dân tộc, khôi phục kinh tế. Năm 1987, hai Đảng ZANU, ZAPU đã hợp nhất thành ZANU-PF, sửa đổi hiến pháp và bầu ông Robert Mugabe làm Tổng thống hành pháp. Năm 1996 và 2002, Tổng thống Dim-ba-bu-ê R.Mugabe hai lần tái cử Tổng thống hai nhiệm kỳ 6 năm liên tiếp.
Chương trình cải cách ruộng đất – tịch thu đất đai của người da trắng, phân phối lại cho dân da đen – đã gây ra làn sóng di tản của người da trắng, khiến phương Tây phẫn nỗ dẫn đến tình hình nội bộ Dim-ba-bu-ê không ổn định. Các phe phái đối lập lợi dụng tình hình kích động bạo loạn, bãi công, phản đối chính quyền, đòi Tổng Thống Mugabe từ chức. Năm 2008, tranh giành quyền lực giữa các phe phái tại bầu cử Tổng thống đã làm trầm trọng thêm tình trạng bất ổn an ninh, chính trị của nước này. Mặc dù ZANU – PF ký Thoả thuận chia sẻ quyền lực với MDC song cho đến nay hai bên vẫn chưa thống nhất được việc sửa đổi Hiến pháp và thời hạn tổng tuyển cử.
b. Đối ngoại:
Dim-ba-bu-ê thực hiện đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, KLK, coi trọng quan hệ với các nước khu vực, đặc biệt là các nước miền Nam châu Phi, cân bằng quan hệ với các nước lớn. Trong khuôn khổ SADC, cùng với Angola, Namibia, Dim-ba-bu-ê đã tích cực giúp chính quyền CHDC Congo chống lại hai nước láng giềng Ru-an-đa (Rwanda), U-gan-đa (Uganda) đưa quân vào lãnh thổ nước này để giúp lực lượng đối lập.
Dim-ba-bu-ê là thành viên của 44 Tổ chức quốc tế lớn (LHQ, AU, KLK, SADC, COMESA, ACP, WTO, G77, G15, AfDB, IMF.. ), góp vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của các nước đang phát triển trong quá trình toàn cầu hoá. Năm 1986, với cương vị là Chủ tịch Phong trào KLK, Dim-ba-bu-ê cố gắng góp phần tăng cường đoàn kết và duy trì mục tiêu của phong trào. - Kinh tế
Dim-ba-bu-ê là nước có tiềm năng kinh tế và tài nguyên thiên nhiên: crom, vàng, amiăng, niken, đồng, sắt, vanađi, litium, platin, than đá… Thuốc lá, bông và đường là những mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Dim-ba-bu-ê.
Sau độc lập, chính quyền mới chủ trương phát triển kinh tế độc lập, thực hiện nhiều cải cách về ruộng đất, lao động, định cư, thu nhập, xây dựng cơ sở y tế, giáo dục. Nhà nước nắm những lĩnh vực kinh tế quan trọng (Ngân hàng, hầm mỏ, tài nguyên thiên nhiên, xuất nhập khẩu); tự do hoá nền kinh tế, khuyến khích khu vực tư nhân, thu hút vốn đầu tư, kỹ thuật viện trợ, và khuyến khích liên doanh với nước ngoài; xúc tiến hợp tác khu vực, xây dựng ống dẫn dầu qua cảng Bếch-ca (Becca), Ma-pu-tô (Maputo) của Mô-dăm-bích (Mozambique), phục hồi đường sắt vận chuyển qua các nước, từng bước tăng quan hệ kinh tế hợp tác với châu Phi, thúc đẩy hợp tác Nam-Nam.
Từ năm 2000, kinh tế Dim-ba-bu-ê rơi vào suy thoái. Tháng 4/2006 Chính phủ đưa ra “Chương trình phục hồi kinh tế” nhưng bị thất bại. Năm 2008, khủng hoảng kinh tế lên đến đỉnh điểm: tỷ lệ lạm phát trên 100.000% , tỷ lệ thất nghiệp 80%. Từ năm 2009, Dim-ba-bu-ê cho phép dùng các đồng ngoại tệ (Rand Nam Phi, Pula Botswana và Đô la Mỹ) trong giao dịch để hạn chế lạm phát và ổn định giá tiêu dùng. Kinh tế Dim-ba-bu-ê năm 2010 và 2011 tăng trưởng khả quan (lần lượt ở mức 9% và 6%) mặc dù vẫn tồn tại nhiều rủi ro. Zimbabwe hiện là đất nước có tỷ lệ lạm phát cao nhất thế giới, tỷ lệ nghèo đói và bệnh tật cao.
• GDP (tính theo sức mua): 6 tỉ USD (2011)
• GDP theo đầu người (tính theo sức mua) 500 USD (2011)
• Tăng trưởng 6% (2011)
• Nhập khẩu tỉ 4,2 tỷ USD (2011)
• Xuất khẩu 2,7 tỉ USD (2011)
• Nợ nước ngoài 6 tỉ USD (2011) - Quan hệ với Việt Nam:
Ta và Dim-ba-bu-ê lập quan hệ ngoại giao ngày 24/7/1981 và mở Đại sứ quán ta tại Harare tháng 3/1986. Đến tháng 4/1990 ta rút Sứ quán vì khó khăn kinh tế. ĐSQ ta tại Nam Phi kiêm nhiệm Dim-ba-bu-ê và Đại sứ ta trình Quốc thư tháng 10/2010.
Trao đổi đoàn: về phía bạn: Uỷ viên Bộ Chính trị ZANU-PF, Bộ trưởng Thông tin Dim-ba-bu-ê Nathan Shamuyarira (1987); Tổng thống R.Mugabe (2001); về phía ta: Bộ trưởng Công nghiệp nhẹ Đặng Vũ Chư (1993) Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm thăm Dim-ba-bu-ê (1995).
Các Hiệp định đã ký: Hiệp định Thương mại, Hiệp định khung về hợp tác kinh tế, thương mại, văn hoá và khoa học – kỹ thuật (2001); thoả thuận thành lập nhóm công tác của hai Bộ Ngoại giao (2001).
Dim-ba-bu-ê mong muốn hợp tác với ta về khai thác đất nông nghiệp ở Dim-ba-bu-ê để phục vụ chương trình cải cách lương thực, sử dụng chuyên gia Việt Nam về nông nghiệp, y tế và một số lĩnh vực khác.
Kim ngạch thương mại song phương trước đây ở mức thấp (xấp xỉ 2 triệu USD/năm). Từ năm 2010, trao đổi thương mại khởi sắc với mức trao đổi khoảng 12 triệu USD/năm. Ta nhập khẩu chủ yếu từ Dim-ba-bu-ê: bông, hạt điều, máy móc thiết bị, dụng cụ-phụ tùng, nguyên phụ liệu thuốc lá…; ta xuất chủ yếu sang Dim-ba-bu-ê: rau quả, gạo, bánh kẹo, ngũ cốc, máy móc thiết bị, sản phẩm đá quý và kim loại quý.
Đại sứ quán Việt Nam tại Nam Phi (Kiêm nhiệm Dim-ba-bu-ê):
Địa chỉ: 87 Brooks Street, Brooklyn, Pretoria
Mã bưu chính: 13692 Hatfield 0028, South Africa
Ðiện thoại: (27-12) 362 8119 / 362 8118
Fax: (27-12) 362 8115
Email của đại xứ quán, lãnh sự quán tại Việt Nam.
Email: vietnamembassy.sa@gmail.com